“Economische groei is nodig om groene energie op te schalen”, luidt een veelgehoorde redenering. Wetenschappelijk onderzoek bewijst het tegendeel: economische groei vertraagt de energietransitie. Dat zit zo: een economie die groeit kent een hoger energieverbruik dan een economie die niet groeit. Daardoor zijn meer investeringen in groene energie nodig die we willen financieren uit groei. Maar die groei zorgt er nu juist voor dat het energieverbruik relatief hoog blijft. Zo ontstaat een vicieuze cirkel, zoals geïllustreerd in het plaatje.

Negatieve effecten van de vicieuze cirkel

De vicieuze cirkel heeft verschillende negatieve effecten die we herkennen uit de praktijk:

• De energietransitie verloopt onnodig traag.
• Er ontstaan meer opschalingsproblemen. Netcongestie, personeelstekorten en andere opschalingsproblemen worden namelijk grotere bottlenecks naarmate er harder opgeschaald moet worden.
• Er zijn aanzienlijk meer grondstoffen nodig dan in een scenario zonder groei (zie ons boek Er is leven na de groei en deze eerdere post).
• Mede door de opschalingsproblemen zijn de kosten voor groene energie onnodig hoog.

Een schijnbare tegenstelling verklaard

“Zelfs optimisten zijn te pessimistisch: schone energie wordt spotgoedkoop”, kopte de Correspondent onlangs. “Energietransitie verder vertraagd”, kopte een andere krant. Wie heeft er gelijk? Het complexe aan de hele situatie is dat beide tegelijkertijd waar kunnen zijn. Het klopt namelijk dat de snelheid waarmee wereldwijd groene energie, met name zonne-energie, opgeschaald wordt de verwachtingen overtreft. En het klopt óók dat de wereldwijde reductie van de uitstoot van broeikasgassen achterblijft (ook in Nederland trouwens). De oorzaak hiervan is de onderliggende economische dynamiek, waarbij het energieverbruik als gevolg van groei onvoldoende snel daalt, waardoor we achter de feiten aan blijven lopen.

Ethische implicaties

Dit betekent overigens niet dat we de energietransitie nooit zullen realiseren, integendeel: zolang we daarin blijven investeren, zal dat zeker ooit lukken. Maar het betekent wél dat we de energietransitie als gevolg van economische groei onnodig traag doorlopen. Hierdoor zal onze economie onnodig laat klimaatneutraal zijn en zal de cumulatieve uitstoot van broeikasgassen in de tussenliggende periode onnodig hoog zijn. Voor een rijk land als Nederland is zo’n vermijdbare vertraging ethisch gezien zeer problematisch. In Nederland hoeven we, anders dan in het mondiale Zuiden, niet meer uit de armoede te groeien. Als we de welvaart in Nederland eerlijk verdelen, dan is er genoeg voor iedereen. Iedere bestuurder of beleidsmaker in Nederland staat daarom voor deze ethische afweging: wat voegt groei toe, als we weten dat het de energietransitie (én de grondstoffentransitie) vertraagt? Zouden we niet veel selectiever moeten groeien, en in sommige sectoren helemaal niet meer?

Wetenschappelijke bron bij tekst en plaatje: P. Jacques et al. (2023), Ecological Economics 209, 107832.