Is het pakket met extra klimaatmaatregelen vooruitstrevend genoeg?

In maart verscheen een langverwacht beleidsonderzoek van het Rijk met extra maatregelen om de klimaatdoelen te halen. De cruciale vraag is: is dit pakket met extra klimaatmaatregelen vooruitstrevend genoeg?

Het onderzoek heet voluit ‘interdepartementaal beleidsonderzoek aanvullend normerend en beprijzend nationaal klimaatbeleid’ (afgekort IBO). In het rapport staat een tabel met de extra CO2-reductie die de maatregelen in 2030 zouden opleveren. Het is echter belangrijk om het antwoord op de cruciale vraag ‘is dit genoeg?’ niet alleen te baseren op deze tabel. De tabel gaat namelijk alleen over het terugdringen van de binnenlandse CO2-uitstoot. Zoals we in ons boek Er is leven na de groei laten zien, is die beleidsfocus te smal. Drie bepalende factoren blijven buiten beeld.

Factoren die buiten beeld blijven

De eerste factor betreft reboundeffecten, waar economen aan refereren met de term Jevons-paradox. Wetenschappelijke studies laten zien dat 30 tot 100 procent van alle milieuwinst die we boeken in een later stadium ongedaan wordt gemaakt door consumptiegroei.

De tweede factor is globalisering. Sinds de jaren ’80 is een groot deel van de industrie verplaatst naar verre landen. Sindsdien importeren we deze goederen, en indirect dus ook de milieu-impact daarvan. Als we bijvoorbeeld het volledige wagenpark vervangen door elektrische auto’s, dan daalt de binnenlandse CO2-uitstoot en stijgt de buitenlandse CO2-uitstoot. Het netto CO2-effect is dus een stuk minder positief.

De derde factor is de zogenoemde carbon tunnel: koolstoftunnelvisie. Het beleid is sterk gefocust op de klimaatcrisis, maar andere milieucrises zoals de biodiversiteitscrisis zijn minstens zo bedreigend. Ruim 90 procent van het biodiversiteitsverlies wordt veroorzaakt door land- en materiaalgebruik. Om bij het eerdere voorbeeld te blijven: als we het wagenpark elektrificeren, dan daalt de CO2-uitstoot maar stijgt het materiaalverbruik. De netto impact op het milieu is daardoor een stuk minder positief.

Is het IBO-pakket met extra klimaatmaatregelen vooruitstrevend genoeg?

Winstpunten en gemiste kansen

Als we het IBO-rapport langs de lat van deze drie aanvullende factoren leggen, hoe vooruitstrevend is het dan? Zoals blijkt uit de figuur, zijn er winstpunten, maar ook gemiste kansen. Het eerste winstpunt is dat er voor het eerst in lange tijd maatregelen zijn voorgesteld gericht op consumptie. Het tweede winstpunt is dat de onderzoekers expliciet benoemen dat het voor de hand ligt om ook naar de import van milieu-impact te kijken. Het derde winstpunt is dat er aandacht is voor de voetafdruk van de klimaattransitie.

Helaas gaan de winstpunten gepaard met grote gemiste kansen. De grootste gemiste kans is dat er geen rekening is gehouden met reboundeffecten. Waarschijnlijk moeten we daarom over een paar jaar constateren dat we wéér niet op schema liggen om de klimaatdoelen te halen, waardoor een nieuw IBO nodig is. Kostbare tijd gaat zo verloren. Andere gemiste kansen zijn dat er nauwelijks concrete maatregelen worden voorgesteld om de import van milieu-impact aan te pakken en de voetafdruk van de klimaattransitie te verkleinen.

Paul Schenderling is econoom, schrijver en spreker. Hij adviseert en schrijft over sociale en ecologische vraagstukken vanuit een economische invalshoek. Hij heeft ruim 10 jaar onderzoeks- en advieservaring en ervaring met politiek-bestuurlijke processen, op lokaal, regionaal en landelijk niveau. Hij is oprichter en programmaleider van Postgroei Nederland. In nauwe samenwerking met de deskundigen uit deze denktank schreef hij het boek 'Er is leven na de groei: Hoe we onze toekomst realistisch veiligstellen'.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *