Inleiding en vraagstelling
In de afgelopen 35 jaar heeft de Nederlandse overheid opgeteld 265 miljard euro uitgegeven aan milieu- en klimaatbeleid – dat is ruim 33.000 euro per Nederlands huishouden, zo’n 950 euro per huishouden per jaar.[i] Dit enorme bedrag gaven we uit, en ondertussen werden de meeste milieuproblemen erger in plaats van minder erg. Hoe kan dat? Een belangrijke reden is dat groene groei onvoldoende rekening houdt met de impact van consumptie. Twee andere redenen zijn:
De uitstoot van broeikasgassen is 25% gedaald, toch?!
We hebben allemaal wel eens gehoord van de rechtszaak van Urgenda tegen de Nederlandse staat. Urgenda won en de Nederlandse staat werd gedwongen om de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met 25% te reduceren ten opzichte van 1990. En dat doel is op het nippertje gehaald. Toch?! Het werkelijke antwoord is helaas anders. De Nederlandse overheid kijkt bij de klimaatdoelstellingen namelijk alleen naar de binnenlandse uitstoot van broeikasgassen. Dat is onlogisch, want in de afgelopen 30 jaar is de wereldeconomie sterk geglobaliseerd. Veel Europese bedrijven hebben hun productie verplaatst naar het buitenland. Daarmee is ook een aanzienlijk deel van de milieu-impact van de Nederlandse economie buiten het zicht geplaatst.
Als we de Nederlandse uitstoot van broeikasgassen corrigeren voor uitstoot in het buitenland die ten behoeve van Nederlandse consumptie is gerealiseerd, dan valt de uitstootreductie flink tegen. De uitstoot is niet met 25% maar met nog geen 10% gedaald. En dan te bedenken dat het tempo van 25 procent emissiedaling in dertig jaar tijd in feite veel te langzaam is!
Nederland is netto importeur van uitputting
De conclusie dat gecorrigeerd voor import de Nederlandse milieu-impact veel negatiever is dan de meeste mensen denken, geldt ook voor andere milieu-indicatoren. Uit de onderstaande figuur blijkt dat Nederland een grote netto importeur van milieu-uitputting is. Nederland is niet alleen netto importeur van de uitstoot van broeikasgassen maar ook van materialen, water en land.
Een groot hiaat in het beleid
Ondanks het feit dat een groot deel van de milieu-impact van Nederland in het buitenland plaatsvindt, richt het beleid zich nog steeds alleen op de binnenlandse milieu-impact. Het gevolg is dat, gecorrigeerd voor import voor Nederlandse consumptie, de scores van Nederland op diverse milieu-indicatoren slecht zijn. Een groot deel van de indicatoren is in de afgelopen jaren zelfs verslechterd, ondanks de grote bedragen die Nederland uitgeeft aan milieu- en klimaatbeleid. Zo is de uitstoot van giftige stoffen fors gestegen, het energieverbruik, het waterverbruik en materiaalgebruik zijn eveneens gestegen; alleen het landgebruik is min of meer gelijk gebleven en de uitstoot van broeikasgassen is zoals gezegd licht gedaald. Voor een grafiek van deze uitkomsten: zie deze toelichting op het aandeel van Nederland in verschillende milieucrises.
Kortom, er is dringend ander beleid nodig, beleid dat rekening houdt met de impact van consumptie, inclusief consumptie van producten uit het buitenland.
Eindnoten
[i] Bron: OECD (2021), Public expenditure on environmental protection, door de auteurs omgerekend naar 2022.
Voor een uitgebreidere bronvermelding verwijzen we naar ons boek.